“Đối với nhóm lao động 22 - 25 tuổi, việc làm đang giảm ở những ngành nghề dễ bị AI thay thế, trong khi lại tăng ở những ngành ít bị ảnh hưởng.”
Không ít người vẫn loay hoay giữa cơn bão tin tức về AI: đâu là sự thật, đâu chỉ là phóng đại. Sự phát triển quá nhanh của AI, cùng với dòng sản phẩm và bản nâng cấp liên tiếp, đang khiến bức tranh thông tin trở nên hỗn loạn.
Có thể nói, rủi ro kinh tế lớn nhất của việc phát triển AI - hoặc ngược lại, điểm hấp dẫn nhất đối với các chủ doanh nghiệp muốn tăng lợi nhuận - chính là khả năng tự động hóa công việc.
Vấn đề là: AI hiện có thật sự đang lấy đi nhiều việc làm của con người hay không? Đây vẫn là một câu hỏi khó trả lời. Một mặt, thị trường lao động Mỹ đã sụt giảm trong những tháng gần đây, đặc biệt là nhóm “nhân viên văn phòng” - những người dễ bị AI thay thế. Nhưng mặt khác, ngay cả các hệ thống AI tiên tiến vẫn còn nhiều hạn chế, chưa thể thay thế hoàn toàn con người. Ví dụ, một nghiên cứu của MIT cho thấy 95% doanh nghiệp triển khai AI không đạt được kỳ vọng về lợi nhuận.
Tuy nhiên, vẫn có dấu hiệu cho thấy AI đang làm biến động thị trường việc làm.
Một nhóm nghiên cứu tại Stanford Digital Economy Lab đã công bố khảo sát sử dụng dữ liệu nhân sự trong 3 năm, bao gồm hàng triệu lao động tại hàng chục nghìn doanh nghiệp Mỹ. Đây được xem là bằng chứng toàn diện đầu tiên cho thấy AI thực sự đang ảnh hưởng đến việc làm.
Kết quả nổi bật
Tác giả nghiên cứu Bharat Chandar nhận định:
“Đối với lao động trẻ 22 - 25 tuổi, tỷ lệ việc làm giảm rõ rệt ở những ngành dễ bị AI thay thế, trong khi lại tăng ở các ngành ít bị ảnh hưởng. Với lao động lớn tuổi, sự khác biệt gần như không đáng kể.”
Điều này gây lo ngại bởi các công việc entry-level (cấp độ khởi đầu) vốn là bàn đạp cho sự nghiệp lâu dài. Nếu “bước đệm” này bị AI phá vỡ, tác động kinh tế có thể kéo dài hàng thập kỷ.
Vì sao AI tác động mạnh đến việc làm?
Có nhiều yếu tố:
Theo Chandar:
“Thị trường việc làm cho lao động mới ra trường đã trì trệ từ cuối năm 2022, trong khi nhu cầu với lao động có kinh nghiệm vẫn khá mạnh. Nguyên nhân chính là sự sụt giảm ở các ngành tiếp xúc nhiều với AI, nhưng tất nhiên còn có nhiều yếu tố kinh tế khác.”
Lương vẫn “dậm chân tại chỗ”
Bên cạnh việc làm, nhóm nghiên cứu còn phát hiện mức lương của người lao động gần như không tăng từ năm 2022 đến nay. Đây không phải là hiện tượng mới, mà là thực trạng kéo dài: lợi nhuận mà AI (hoặc cắt giảm chi phí) mang lại không chảy xuống người lao động, mà chủ yếu tập trung vào túi của lãnh đạo và cổ đông.
Thích ứng để không bị bỏ lại phía sau
Dù còn nhiều tranh luận về việc AI thực sự lấy đi bao nhiêu việc làm, một điều chắc chắn là nó đang làm thay đổi cấu trúc thị trường lao động. Những công việc dễ bị tự động hóa trở thành “vùng rủi ro cao”, đặc biệt với lao động trẻ mới ra trường. Trong bối cảnh đó, chuẩn bị kỹ năng mới, thích nghi nhanh với công nghệ và tìm kiếm những lĩnh vực ít bị thay thế sẽ là chìa khóa để người lao động không bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên AI.
Nguồn: Bản tin tháng 9, Nguyễn Đình Phúc - CEO HRnavi
